Pani Ho.: Najgorsze były te blokowiska z długimi korytarzami. U nas jednak małe klatki, trzy mieszkania na jednym piętrze – to dawało wrażenie takiej intymności. Znaliśmy sąsiadów z dalszych klatek, bo z tego bloku sześć dziewczynek chodziło do tego samego przedszkola. Potem do tej samej szkoły podstawowej poszły. Stąd te sześć rodzin znało się z konieczności. Te dziewczynki do siebie chodziły, znaliśmy rodziców, odwiedzaliśmy się, oni wpadali do nas.

Pan Ho.: Z tych sześciu dziewczynek, pięć miało na imię Agnieszka. Tylko ta, co mieszkała pod nami, nazywała się Ania. Dyrektorka przedszkola mieszkała w sąsiedniej klatce, ta która przyjmowała naszą trzylatkę do przedszkola.Pan Ho.: Układ lokatorów na Lizbońskiej był niesłychanie proletariacki, że się tak wyrażę. Mieszkał Miron Białoszewski i mieszkali państwo Cho. – pani o oczach jak madonna Modiglianiego, jak pisał Miron – ona była sprzątaczką, jej mąż szklarzem. My w tym czasie zajmowaliśmy kierownicze stanowiska w przemyśle lekkim. Ja kierowałem przedsiębiorstwem usług biologicznych. Żona była w tym czasie zastępcą dyrektora zakładów odzieżowych.

Pani Ho.: Byłam dyrektorem handlowym zakładów odzieżowych.

Pan Ho.: A w tej samej klatce mieszkała Figlowa, która była…

Pani Ho.: …u mnie w magazynach pracowała. A więc, pełen przekrój nieomal społeczny i wszyscy mieszkaliśmy w takich samych warunkach.

Pan Ho.: W tym bloku również mieszkał zastępca naczelnika dzielnicy. Mieszkał też późniejszy dyrektor Mera-Pnefal; ale zasadniczo na Lizbońskiej to była raczej klasa robotnicza.

Pani Ho.: W tamtych latach – wydaje mi się – jeżeli chodzi o sprawy finansowe było znacznie skromniej, natomiast życzliwość ludzi wobec siebie była znacznie większa. Ludzie wspólnie – jak nie mieli czegoś-tam, to wszyscy nie mieli; jak przyjeżdżały pomarańcze, to wszyscy mieli pomarańcze. Pieniędzy wszyscy mieliśmy mniej więcej tyle samo. Szklarz i sprzątaczka mieszkali w takim samym mieszkaniu jak my.Pani Ho.: Czy to mieszkanie sprawiało nam radość? – myślę, że tak, bardzo dużą. Po pierwsze dlatego, że było własne.

Pan Ho.: Może i trzeba było zdobywać niektóre rzeczy na zapisy, ale te dzisiejsze opowieści o czarnej nocy…

Pani Ho.: Czarna noc była dla tych, którym rodzice opowiadali o super mieszkaniach przed wojną w Warszawie, dworach i pałacach.

Pan Ho.: Więc ja rozumiem tych wszystkich, którzy narzekali, bo potracili dworki na Kresach – tylko nikt nie pytał tych, którzy pracowali na rzecz tych właścicieli.

Pani Ho.: A nasze rodziny to właśnie z tych pracujących, nie posiadających. My się wychowywaliśmy w trudnych – nieporównywalnie trudniejszych czasach niż teraz. Ja się urodziłam w środku Warszawy, na Chmielnej, gdzie połowa domów była zburzona. Ojciec pracował w biurze odbudowy stolicy, to dostał pokój dla rodziny z trójką dzieci. Dla mnie nie było gdzie łóżeczka postawić, to jak matka opowiadała, dwa krzesła były zsunięte i na tym mój becik był, żebym miała gdzie w ogóle spać. Za braćmi starszymi po gruzach latałam. Jak człowiek się wychowuje w takich warunkach, to wszystko, co się zdobywa w życiu, przynosi dużo radości.

Pan Ho.: Moi przyjechali z terenów dzisiejszej Białorusi, z Kresów. Nie mieszkali tam ani w pałacu, ani we dworku. Przyjechali, bo tu była Polska. Urodziłem się w domu, w którym prądu nie było. We wsi dwa kilometry dalej był już prąd. Dopiero jak miałem 5 lat, zacząłem w mieście mieszkać i prąd elektryczny miałem – a nie jestem taki stary, mam 69 lat.

Pani Ho.: Wieś poniemiecka, bo to były te tereny.

Pan Ho.: Moja córka w wieku 14 lat pytała nas, czy to prawda, że kiedyś były tylko czarno-białe telewizory, to jak ja miałem jej wytłumaczyć, co to jest lampa naftowa?

Pani Ho: No, ja miałam 13 lat, jak rodzice kupili pierwszy telewizor. Nazywał się „Belweder”. Do 13 roku życia wychowywałam się bez telewizora.

Pan Ho.: A ja swoim rodzicom telewizor kupiłem z pierwszej pensji.

Pani Ho.: Stąd też nas to mieszkanie cieszyło. Chociaż robiliśmy wszystko, żeby mieć lepsze. Przeprowadziliśmy się z Lizbońskiej na Lotaryńską – to jest przedłużenie Lizbońskiej, bliżej Wału Miedzeszyńskiego. Tam mieliśmy 125-metrowe, dwupoziomowe mieszkanie z zejściem do własnego ogródka – ale to był wynik tylko i wyłącznie naszej pracy i tego, że chcieliśmy lepiej. Jedno mogę powiedzieć – z wysokości, że tak powiem swojego wieku – znacznie przyjemniejsze jest życie, jeśli się jest człowiekiem pogodnym, ciszącym się z tego, co się ma.

Dziękuję państwu Ho. za rozmowę!

Wszystkie zdjęcia w tym wpisie zrobił Patryk Wiśniewski – dzięki Patryk!

foto:Patryk_Wiśniewski

Pan Ho.: To było tak: dowiedzieliśmy się, który blok będzie nasz i przychodziliśmy na budowę. Jeszcze Trasa Łazienkowska była rozkopana, w budowie. Po jakichś krawężnikach, zakosami się szło do tego bloku, żeby nie utopić się w błocie. Marzec był, przed Wielkanocą, a klucze dostaliśmy i przeprowadziliśmy się w maju 1975.

Pani Ho.: Tam kapusta wcześniej rosła przecież. No i dwadzieścia lat tam mieszkaliśmy na 9 piętrze. Były trzy mieszkania: 61 – nasze, 62 – Mirona, i 63 – państwa Cho. Z tytułu tej małej klatki dosyć dobrze się znaliśmy wszyscy, no bo wystarczyło mocniejsze stuknięcie drzwiami, to reszta wiedziała.

Pani Ho.: Pamiętam, jak się pierwszy raz dowiedziałam, że nasz sąsiad to jest TEN Białoszewski. Na początku nie wiedzieliśmy o tym. Ktoś przez pomyłkę zapukał do naszych drzwi i zapytał: Czy tu jest pan Białoszewski? Ja mówię: Białoszewski? Ten Białoszewski? – on wtedy bardzo dużo publikował w „Przekroju”. Krakowski teatr wystawiał jakiś jego monodram i ja tak pytałam: Czy to aby na pewno ten Białoszewski, tu u nas? Tak, poeta Białoszewski tutaj mieszka. Dopiero później jego samego poznaliśmy. Taki trochę dziwak, bardzo miły, bardzo sympatyczny – dla nas spokojny miły pan.

Pan Ho.: Mi się wydaje, że mieszkańcy Lizbońskiej w znakomitej większości mieli w nosie Białoszewskiego i to, co on pisał.

Pani Ho.: Sądzę, że niewielu wiedziało, że obok pisarz mieszka.

Pan Ho.: Poza tym Mirona mało kto widział, bo on wychodził po zmroku, wieczorami.

Pani Ho.: Nocami często spacerował, pracował. W dzień spał. Jak ktoś szedł na 6, czy nawet na 8 do pracy, to go nie spotykał.

Pan Ho.: Z faktu, że nie chodził dniami tylko wieczorami, wynikało, że zawsze był taki blady.

Pani Ho.: Poza tym bardzo był chory na serce. W końcu kolejny zawał go dopadł. Miał taką ziemistą cerę typowych sercowców. Do tego bardzo chętnie na czarno się ubierał. Miał taką dyżurną czarną kurtko-marynarkę i berecik z antenką. Tak się najczęściej ubierał. Nie jakiś stylowy, tylko taki klasyczny z antenką.

Pan Ho.: To przepraszam, dozorca nasz lepiej się ubierał i wyglądał, chociaż był to człowiek prosty. Miron często chodził w płaszczu paskiem zawiązanym i z tym berecikiem. Ale to nie wyglądało jakby pozował – to nie był typ demonstracyjnej abnegacji, nie. To po prostu człowiek, który miał tak bogate życie wewnętrzne. Myślę nawet, że bardziej bezwiednie niż świadomie – wszystko robił, żeby nie było go widać, żeby się go nie zauważało. W tych książkach to wszystko widać.

Pani Ho.: Tak jak my, mieszkał tam od 75 roku. No, mamy wszystkie jego książki z dedykacjami. A szczególne zaprzyjaźnienie się powstawało na samym początku. Zupełnie przypadkiem zobaczyliśmy, że przechodzą technicy i zakładają telefony, więc szybko się zapytaliśmy: Czy my możemy też? – No tak, mamy wolne numery.

Mirona widocznie nie było w domu, bo nie miał telefonu i przychodził do nas, jak potrzebował zadzwonić. I stąd taka z nami bliższa znajomość niż z innymi sąsiadami.

Pan Ho.: On praktycznie może ze dwa razy korzystał z tego telefonu, ale prawdopodobnie chodziło o komfort, że zawsze może. Dla nas to był żaden problem.

Byłem zapraszany na wtorki literackie, on organizował takie spotkania. Była herbata, czasem jakieś ciastka, czy paluszki, czasem jakaś jedna butelka wina, a siedziało osób nawet kilkanaście – głównie młodzi ludzie z uniwersytetu. Nie było tam żadnej agitacji politycznej – nigdy się nie rozmawiało o tym. Miałem tam rolę szczególną, bo nie byłem niestety znawcą literatury, czy znawcą spraw, o których oni mówią, natomiast byłem niesłychanym autorytetem technicznym dla Mirona – parę razy mu coś tam naprawiłem. On telewizora nie miał. Raz mówi: Radio nie gra – dramat – ono już od paru tygodni jest nieczynne. Nie może sobie wieczorem włączyć, a muzyki chciałby posłuchać. Ja mówię: No to pan pokaże. Tylko bezpiecznik trzeba było wymienić. Zorientowałem się o co chodzi – a elektronik ze mnie żaden, nigdy nie miałem pojęcia, tylko tak po prostu… Więc byłem po tym, przez kilka spotkań przedstawiany przez Mirona jako cudotwórca, który nawet radio potrafi naprawić. Mówił: Zobaczcie, to jest mój sąsiad, zaprzyjaźniona osoba. Na tych spotkaniach poznałem również Kazimierza Wykę. Do szkoły podstawowej i średniej chodziłem na Mazurach, ale mieliśmy takiego polonistę,  który w nas próbował zaszczepić wiedzę o literaturze. Także były takie nazwiska jak Wyka, Kot, Sandauer –jak mój polonista je wymawiał, to niemalże na baczność stawał. A potem Miron Sandauerowi tłumaczył, jakim jestem cudotwórcą, bo nawet radio potrafię naprawić. To się żyje na takich śmiesznych peryferiach historii. To były świętości dla ludzi zajmujących się literaturą w owym czasie, a tutaj ja byłem stawiany, przedstawiany im jako cudotwórca.

Pani Ho.: A tu już jest dedykacja z 81 roku. Miron bardzo sobie cenił widok na Trasę. Oddzielała nas od trasy szkoła – Zespół Łączności – który zresztą tam jest do dzisiaj. I ten zespół szkół miał za płotem posadzone mnóstwo topoli. I my z tego 9 piętra, jak patrzyliśmy w dół, to czubki tych topoli widzieliśmy. To był taki ładny widok, dużo zieleni. On to bardzo lubił i ciągle pisał o tych topolach.

Bardzo dziękuję państwu Ho. za rozmowę!

Dalsze jej części będziemy publikować w kolejnych wpisach.

A tu Białoszewski o topolach:

Wracałem spod swojego mostku na skrót łączką, wzdłuż topól. Jest tu ścieżka. Topól cały rząd. Idzie się w zapachach, w cieniu, jak na wsi. Ludzie, ci nowi, ci my, ośmielili się, już chodzą tędy z psami, z dziećmi, a nawet widziałem panią w kostiumie kąpielowym. To nasza łączka, nasza wieś. A nas w tym domu dużo. Ze sześćset, a może z osiemset. I tylko my jesteśmy z Lizbońskiej. Lizbońska 2. Lizbońskiej 1 nie ma i nie będzie, nigdy, bo po  nieparzystej stronie tyły szkoły, z piłką, z chłopakami.

Gorąc.

Miron Białoszewski, Chamowo,

Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2009, s. 14