ZDZISŁAW MALOWAŁ

Przy ulicy Sonaty stoi jeden z tych długich bloków, które na dole mają prześwity, żeby nie trzeba było za każdym razem chodzić naokoło. Na siedem klatek jeden prześwit.

Trudno powiedzieć, ile jest tu mieszkań. Numery na skrzynkach pocztowych mogą mylić, bo Dolina Służewiecka słynie z braku logicznej korelacji między numerami pięter i mieszkań. Na oko – jakieś tysiąc okien.

foto:bloki_to_my

15 lutego 2007 roku Piotr Janowczyk, z ekipą, rozpoczął prace nad malowidłem ściennym. Mimo upływu lat i docieplenia budynku przy Sonaty 6, malowidło ciągle jest na swoim miejscu, w prześwicie.

– Tematem malarstwa Beksińskiego była śmierć – mówi Janowczyk  – Kiedy jednak znaleziono go martwego, śledczy odrysował biały ślad wokół zwłok i tak śmierć malarza narysował ktoś inny.

foto:bloki_to_my

Zdzisław Beksiński miałby dzisiaj osiemdziesiąte piąte urodziny. Dziewiąta rocznica jego śmierci minęła trzy dni temu. Malarz został zabity we własnym mieszkaniu, w bloku przy Sonaty 6. Wszyscy poznaliśmy tę historię, bo opisały ją gazety.

Jan Bończa-Szabłowski:

Jego mieszkanie na Ursynowie robiło wyjątkowo ponure wrażenie. Wyglądało jak mroczny labirynt, zaprojektowany z wielką precyzją, Zdzisław Beksiński był w końcu z wykształcenia architektem. Sterylna czystość panowała w każdym pomieszczeniu. Zarówno w jasnej kuchni, z białymi szafkami, beżowym linoleum i drewnianym taboretem, jak i mrocznych pokojach, którym klimat nadawały wiszące pod sufitem olejne płótna. Do tego przedpokój, którego ściany były wyłożone taflą luster kryjących szafy i garderobę. Ilekroć tam byłem, zawsze miałem kłopot z opuszczeniem tego mieszkania i zamiast na korytarz klatki schodowej trafiałem do usytuowanej obok… łazienki.(Plus Minus – dodatek do gazety Rzeczpospolita, 21 luty 2014)

Beksiński_Gallery_Sanok_workplaceOczywiście Sonaty 6 to samo serce Doliny Służewieckiej, nie Ursynowa. Z okna malarz widział Land i ogromny blok za nim stojący. Odcinek KEN-u oddzielający dom Beksińskiego od centrum handlowego przeprowadzono dużo później.

ZAKLĘTE REWIRY

Osiedle Stawki jest na północy. Po drugiej stronie torów jest już Żoliborz. Na Stawkach są trzy duże bloki i pawilon usługowy. Jest też basen przy Inflanckiej.

Służew Nad Dolinką to kilkadziesiąt budynków mieszkalnych. Bloki są w trzech wariantach: czteropiętrowe, jedenasto i trzynasto. Ze Służewca na Górkę Ursynowską jest rzut kamieniem – na Górkę Ursynowską, czyli na Ursynów. Bo Służewiec jest na południu, 11 kilometrów na południe od Osiedla Stawki. Czy te dwa miejsca można pomylić?

– Panie, Inflancka to przy Gdańskim.

Tak instruuje przechodnia pani niosąca torby z zakupami. Ona idzie w stronę bloku przy ul. Bacha, a mówiąc „Gdański” ma na myśli Dworzec Gdański. Jesteśmy na Służewcu.

Mężczyzna musiał pytać o drogę. Szukając adresu, musiał kierować się krojem bloku – bo jeżeli Stawki i Dolinę Służewiecką można pomylić, to tylko dlatego, że mają takie same balkony.

Można by nakręcić cykl 10 filmów, których akcja rozgrywa się na blokowisku, a plany zdjęciowe zorganizować na tych dwóch osiedlach. Żaden widz by się nie połapał – tylko tubylcy wiedzą swoje.

SŁUŻEW NAD DOLINKĄ:

DSCN1080

OSIEDLE STAWKI:

foto:bloki_to_my

 

POZIOME PASKI POSZERZAJĄ

Kolorowanie ogromnych płaszczyzn elewacji wymknęło się spod kontroli. Filip Springer w swojej ostatniej książce Wanna z kolumnadą* opisuje „pasteolozę” jak chorobę. Fakt, że decyzje o kolorach zapadają na zebraniach wspólnot mieszkaniowych szkodzi krajobrazowi.

Kolorami modernistów, którzy wymyślili wielkie bloki, była biel i szarość. Uważali, że wielkie domy dominują w przestrzeni na tyle, że dodawanie do nich silnych akcentów kolorystycznych byłoby już wizualnym barbarzyństwem. Wielka elewacja miała być jedynie tłem dla życia osiedla, a nie jego głównym elementem. Rozumieli to w większości projektanci polskich blokowisk, zapomnieli ci, którym przyszło te osiedla modernizować.

foto:bloki_to_myKierownik administracji jednego z osiedli w Rzeszowie:

– Na naszym osiedlu dominuje kolorystyka pastelowa. To jest kolor ciepły, przyjazny dla człowieka, miły. Proponują nam go architekci, my konsultujemy z radami osiedli. Sprzeciwów jak do tej pory nie było. Trudno, proszę pana, znaleźć kogoś, komu by się to nie podobało.

Ludzie odreagowują szare lata. Oswajają najbliższą przestrzeń. Trzeba być optymistą, by starać się nadać sympatyczny wygląd blokowi. Trzeba być optymistą i mieć małą wyobraźnię.

Po obu stronach ulicy Modzelewskiego ciągną się bloki – dokładnie dwa. Chodzi o ten odcinek między al. Lotników a Wilanowską, na warszawskim Służewcu.

foto:bloki_to_my

foto:bloki_to_myJeden blok cały pomalowany jest na żółto. Drugi każdą klatkę ma w innym kolorze. Jaka jest między nimi różnica? Czy któryś z nich wydaje się krótszy? A może mniejszy? Czy żółty zlewa się w jedną wielką masę? Jakie złudzenia optyczne działają, gdy patrzymy na te kolosy? Różnokolorowe klatki miały chyba podzielić blok na kilka mniejszych jednostek. Kolorowy blok to reprodukujący się w nieskończoność szereg segmentów.

A kolory, oprócz walorów estetycznych, mają przecież funkcję użyteczną. „(…) malunki ułatwiają orientację w przestrzeni.”

No właśnie… to które okno jest twoje?

* Filip Springer, Wanna z kolumnadą, Reportaże o polskiej przestrzeni,

Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2013

OSIEDLA BLIŹNIACZE

Oba są duże i niebieskie. Na piętro wchodzi się z kwadratowego podwórka. Schody są na dworze – ogólnodostępne. Podwórko od wewnątrz okala galeria, z której dopiero człowiek wchodzi do lokali usługowych znajdujących się na piętrze. Na Służewcu siedzibę ma tam Dom Kultury „Kadr”. Na Słodowcu „MEBLE”.

SŁODOWIEC

SŁUŻEWIEC

galeria

SŁODOWIEC                          SŁUŻEWIEC                            GALERIA

Dwa pawilony usługowe, w zamyśle, miały zapewne stanowić centrum osiedla. Właśnie tam miało się skupiać życie mieszkańców. Tam miały się kończyć ich codzienne wyprawy w różnym celu.

„Niebieszczak” – bo tak nazywa się pawilon służewiecki – faktycznie swoją rolę spełnia. Na Słodowcu wieje pustką. Jak widać, różnicę robi otoczenie. I nie chodzi o bloki. Przedziwna sprawa – oba pawilony sąsiadują z bliźniaczą sekwencją: jamnikowaty trzypiętrowiec i wysoki z przełomem po środku.

I jest to jedyny w Warszawie przykład dokładnego powtórzenia aż trzech elementów architektury blokowej: „jamnikowaty” + „z przełomem” + pawilon.

SŁODOWIEC

SŁODOWIEC

Ale „Niebieszczak” tętni życiem nie ze względu na bloki – które na Słodowcu przecież też są. Skrzyżowanie ulic Gotarda i Rzymowskiego tworzy centrum Służewca z powodu współwystępowania trzech elementów:

bazarku, cukierni Antolak i kościoła. Na koniec dochodzi „Niebieszczak” ze sklepem spożywczym na parterze i całą resztą asortymentu.

SŁUŻEWIEC

Sklep meblowy z przeciwległego krańca miasta leży na skraju trzech osiedli – Słodowca, Piasków i Bielan – ale każde z nich ma własne centrum, w innym miejscu niż niebieski pawilon wybudowany na przecięciu ulic Magiera i Jarzębskiego.

SŁUŻEWIEC