Dzisiaj jest 72 rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. Pamiętamy bohaterów i to, ilu ludzi tu zginęło. Pamiętamy o wszystkich wywiezionych do Treblinki. Pamiętamy, jak przebiegały granice dzielnicy żydowskiej i wiemy, które bloki stoją na jej miejscu.

Warszawskie getto było największe z tych utworzonych przez nazistów. Największe – znaczy nie jedyne. Pierwsze getto na terenie okupowanej Polski powstało już w październiku 1939 roku – w Piotrkowie Trybunalskim. Ale wszędzie, gdzie dotarły wojska i administracja niemiecka, Żydzi byli zamykani w wyznaczonych i zamkniętych dzielnicach.

Na terenie ZSRR największe getto zostało utworzone w Mińsku – dzisiejszej stolicy Białorusi.

“Mama przyszyła nam wszystkim żółte gwiazdy… Przez kilka dni nikt nie mógł wyjść z domu. Wstydziliśmy się… Jestem już stary, ale pamiętam, jak było nam wstyd… Wszędzie w mieście wisiały ogłoszenia: “Likwidujcie komisarzy i Żydów”, “Uwolnijcie Rosję od władzy żydobolszewików”. Jedną taką ulotkę położyli nam pod drzwiami… Wkrótce rozeszły się słuchy, że amerykańscy Żydzi zbierają złoto, żeby wykupić wszystkich swoich rodaków i przewieźć do Ameryki. Niemcy lubią porządek i nie lubią Żydów, dlatego będziemy musieli przetrwać wojnę w getcie… Ludzie szukali sensu w tym, co się dzieje… jakiejś logiki. Człowiek chciałby zrozumieć nawet piekło. Pamiętam… Dobrze pamiętam, jak nas przesiedlili do getta. Tysiące Żydów szły przez miasto… z dziećmi, z poduszkami… Ja zabrałem, chociaż to śmieszne, swoją kolekcję motyli. Ale to dopiero dzisiaj wydaje mi się śmieszne… Mińszczanie wylegli na ulice: jedni patrzyli na nas z ciekawością, drudzy ze złośliwą satysfakcją, a niektórzy stali zapłakani. Niespecjalnie się wtedy rozglądałem, bałem się zobaczyć kogoś ze znajomych rówieśników. Wstydziłem się… Pamiętam to nieustanne poczucie wstydu…”

– Timerian Zinatow, za: Swietłana Aleksijewicz Czasy secondhand, Wydawnictwo Czarne, 2014 Wołowiec, strona 212.

Mińskie getto zlikwidowano w październiku 1943 roku. Zamieszkujący je Żydzi byli mordowani na miejscu lub wywożeni do obozu śmierci w Małym Trościeńcu. Tylko nielicznym udało się przeżyć.

fot. Mamoń_kierunekwschod.blox.pl

Blok w Mińsku. Zdjęcie pochodzi stąd: Kierunek Wschód